Ik wilde een Blendle-hitje van de paus maken, met een boos stuk over de achterhaalde moraal van de Roomse kerk. Maar het mislukte, want die Franciscus is mijn cynisme altijd weer te slim af. Nu dus maar een gratis, positief stukje paus-pr.
Het gezin… Het blijft toch een kernthema in de Rooms-katholieke levensleer. Maar sinds de seksuele revolutie, diverse emancipatiegolven en de versoepeling van echtscheidingen is de praktijk in onze maatschappij nogal afgedreven van het kerkelijke ideaal.
Amoris Laetitia (de vreugde van de liefde)
Dus schreef paus Franciscus I na jaren van overleg op het hoogste niveau Amoris Laetitia, een goed te lezen document van zo’n 250 pagina’s. Ik scande de Engelse tekst, op zoek naar wat spraakmakende, wereldvreemde quotes, en die vond ik ook wel.
Eerst is er het gebruikelijke gejeremieer over het huwelijksleven dat onder druk staat doordat de hedendaagse mens individualistisch, narcistisch en hedonistisch is. We eisen perfectie van het leven, en geen huwelijk is nu eenmaal perfect. Als het dan even moeilijk wordt, haken we af. En we kijken porno. Alle maatschappijkritiek die je wist dat zou komen vinden we in de eerste paragrafen. Lang niet allemaal slecht, maar wel wat vermoeiend voorspelbaar.
Lofzang op de liefde
Dan is er de lof op het huwelijks- en gezinsleven. Het huwelijk als een roeping, de erotiek als een intieme kennismaking met Gods liefde. En de voortplanting, natuurlijk – want voor de paus is seks nog altijd onlosmakelijk verbonden met het verwekken van katholieke kindertjes. Dan krijg je merkwaardige zinnen als:
Nonetheless, the conjugal union is ordered to procreation “by its very nature”. Hence no genital act of husband and wife can refuse this meaning, even when for various reasons it may not always in fact beget a new life.
Natuurlijk moeten homo’s het dan ook weer even ontgelden, hoewel ze verder vrijwel niet genoemd worden in Amoris Laetitia. Al het moois dat de paus over de liefde zegt, geldt niet voor LBTG’ers.
[…] there are absolutely no grounds for considering homosexual unions to be in any way similar or even remotely analogous to God’s plan for marriage and family
Dat hij elke vorm van ‘unjust discrimination’ expliciet afwijst, klinkt dan wat wrang: de pauselijke exhortatie over de liefde discrimineert in zichzelf al vrij sterk en gaat heel specifiek over het vrome Roomse heteroseksuele huwelijk.
Tikje wereldvreemd
Maar hoe bereik je zo’n zoet huwelijk? De paus en zijn synode constateren dat de Kerk nogal eens tekortschiet op het gebied van huwelijksbegeleiding. Het lijkt een speerpunt te worden in de nabije toekomst: zowel pastores als katholieke geliefden moeten meer voorgelicht worden, om latere echtscheidingen in de parochie te voorkomen. Vergeef mij als een dergelijke aanzet uit de mond van een celibataire tachtiger mij dan wat lachwekkend in de oren klinkt:
Young married couples should be encouraged to develop a routine that gives a healthy sense of closeness and stability through shared daily rituals. These could include a morning kiss, an evening blessing, waiting at the door to welcome each other home, taking trips together and sharing household chores. Yet it also helps to break the routine with a party, and to enjoy family celebrations of anniversaries and special events.
Gevolgd door wat observaties over de noodzaak dat jonge geliefden elkaars verschillen leren accepteren, leren loskomen van hun ouders en leren omgaan met levensveranderingen zoals het krijgen van een kind. Wederom: allemaal niet onwaar of onwijs, maar ook in ’t geheel geen concreet of nieuw antwoord op het internationale huwelijksdebacle.
Afrekeningen
Toch telt Amoris Laetitia ook wat verrassende en moedige uitspraken van de paus. Zijn ontkenning van de ondergeschiktheid van de vrouw (die hij niet bijbels te verantwoorden vindt), zijn afwijzing van seksuele dwang en het feit dat hij ‘mannelijk’ en ‘vrouwelijk’ geen rigide categorieën vindt (al past hij dit vooral toe op het niveau ‘zeg mannen, help ook eens mee in het huishouden en bij het opvoeden) zijn geen onwelkome paragrafen in het huidige (christelijke) klimaat.
Het is eigenlijk pas op het einde dat de paus echt spannende dingen gaat zeggen. Nadat Franciscus uitgebreid heeft geschetst hoe hij het huwelijk idealiter ziet, komt er ruimte voor de praktijk. En dan wenst de paus dat de kerk eerder een ‘veldhospitaal’ is dan een museum voor perfecte mensen. Een ‘koud, bureaucratisch moralisme’ moet vermeden worden, en de constructieve elementen in niet-traditionele relaties worden onderkend.
Jesus “expects us to stop looking for those personal or communal niches which shelter us from the maelstrom of human misfortune, and instead to enter into the reality of other people’s lives and to know the power of tenderness. Whenever we do so, our lives become wonderfully complicated”
De geniepige voetnoot
Het spannendste deel van Amoris Laetitia vinden we tenslotte in een voetnoot op pagina 237. Eerst merkt de paus op dat het individuele geweten meer gewicht moet krijgen in de kerkelijke praxis rondom ‘afwijkende’ vormen van relaties. Dan betoogt hij, dat iemand die ‘objectief gezien’ in een zondige situatie is, wel degelijk kan leven in Gods liefde en genade, en hierin ondersteund moet worden door de kerk.
Bij dat ‘ondersteund door de kerk’ komt deze voetnoot:
In certain cases, this can include the help of the sacraments. Hence, “I want to remind priests that the confessional must not be a torture chamber, but rather an encounter with the Lord’s mercy” […] I would also point out that the Eucharist “is not a prize for the perfect, but a powerful medicine and nourishment for the weak”
Door op deze manier de mogelijkheid van de sacramenten open te stellen voor individuele gevallen die (vul zelf maar in op welke manieren) afwijken van het ‘perfecte plaatje’, baant de paus praktisch de weg voor een revolutie. Dat hij dit subtiel doet, en in een voetnoot, past bij de kalme, liefdevolle wijze waarop Franciscus al zijn hervormingen heeft doorgevoerd.
In tegenstelling tot mijn aanvankelijke plan – een relblogje tegen de paus – moet ik dus voorzichtig constateren dat deze exhortatie een document is dat het Jaar van de Barmhartigheid in vele opzichten niet misstaat.
En nu natuurlijk hopen dat de ‘escape’ in de beruchte voetnoot ook voor de homo in de kerk zal gelden!